Voetbalclub
De Meerveldhovense voetbalclub Marvilde, die in 1930 al enkele jaren bestond, was er financieel niet zo best aan toe. Om daarin verbetering te brengen besloot het toenmalig bestuur dat de eigen leden jaarlijks een of twee ontspanningsavonden voor donateurs, supporters en overige belangstellenden te gaan verzorgen. Zo gezegd, zo gedaan. Er werd door de leden besloten ‘bonte avonden’ te gaan organiseren met sketches, korte eenakters en zang onder begeleiding van het accordeon-orkest “De Marvilde Boys”.
Deze ontspanningsavonden waren een succes en de binnengekomen gelden een welkome aanvulling voor de clubkas. De vaste organisatoren van de ontspanningsavonden kwamen na een paar jaar op het idee om los van de voetbalclub een eigen toneelvereniging in het leven te roepen en dat deze nieuwe vereniging de naam, hoe kan het ook anders, Marvilde Toneel zou gaan dragen.
Tijdens de oprichtingsvergadering werd al vrij snel een bestuur gevormd, en de heer Diel Bazelmans werd gekozen tot voorzitter; die toevalligerwijs ook de mede-oprichter was van voetbalclub Marvilde in 1926. En zo was op 15 november 1933 de oprichting van toneelvereniging Marvilde Toneel een feit. Het gezegde “een bal kan soms raar rollen” is hier dus zeker van toepassing. Tijdens de vergadering gaven zich al voldoende leden op om van start te kunnen gaan. De contributie werd vastgesteld op drie cent per week.
Eerste voorstelling
Het eerste stuk dat onder regie van de heer Jan van Barschot werd opgevoerd, was een drama. Een avondvullend stuk met als titel ‘Het Spook’. Bij gebrek aan een geschikte locatie werden de eerste uitvoeringen gegeven in het, niet meer bestaande, café Van de Maden in de Schoolstraat te Meerveldhoven.
De prijs van een entreekaartje voor het bijwonen van een uitvoering was vijfentwintig cent (inclusief plaatsbespreking). Daags voor de première werd er eerst een voorstelling voor de jeugd gegeven. Die moesten dan een dubbeltje betalen en voor Marvilde sneed dan het mes aan drie kanten: we hadden een generale repetitie, er kwamen een paar centen binnen en de kinderen moesten (hoewel ze er meestal niks van snapten) aan hun ouders vertellen hoe mooi het wel was, zodat die ook kwamen kijken.
In 1938 was aan de Casperlaan, de huidige Van Vroonhovenlaan, ook in Meerveldhoven, een nieuw parochiehuis / patronaat gebouwd en verplaatste de toneelgroep zich daar naar toe. Dat was een hele vooruitgang, want men kon daar beschikken over een echt toneel met verhoogd podium en een, voor die tijd, ruime zaal.
Nederlandsche Kultuurkamer
Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werd Marvilde Toneel, zoals zo vele verenigingen, door de Duitsers gedwongen om zich aan te sluiten bij de zogenaamde Kultuurkamer. Marvilde weigerde dit. Dit was ook de reden om de activiteiten naar buiten te staken en het verenigingsverband tijdelijk te verbreken. Illegaal bleef Marvilde Toneel echter bestaan en de bijeenkomsten gingen gewoon door.
Vanaf 1933 tot even na de Tweede Wereldoorlog bestond de vereniging enkel uit mannen. Vrouwen werden op de planken niet toegelaten, aldus beschikte de geestelijkheid. In de stukken die op het repertoire werden genomen, werden dan ook alle vrouwenrollen geschrapt of vervangen door mannenrollen. In elk toneelstuk kwam dan ook steeds onvermijdelijk de mededeling dat moeder óf ziek óf op reis was. Ome Ko of Opa deed dan het huishouden.
Pas na de oorlog in 1948 werd er door de kerk toestemming gegeven dat ook vrouwen tot de vereniging konden toetreden. Ze konden weliswaar lid worden, maar als ze gingen trouwen moesten ze de vereniging weer verlaten. Een gemengde toneelgroep was dé wens van het Marvilde Toneel. Hierdoor werd namelijk de mogelijkheid geschapen om uitgebreider toneel te brengen en het spelpeil op te voeren.
Kussen op het toneel was al helemaal uit den boze.
De Kerk
De kerk had destijds grote invloed op het maatschappelijk leven. Zo ook op de te spelen stukken. Zo gingen de door de club gekozen tekstboekjes eerst naar de pastorie, alwaar de pastoor ze doorlas en al dan niet goedkeurde. Dikwijls kwamen die dan terug met forse strepen door bepaalde woorden of passages en was bijvoorbeeld ‘omhelzing’ veranderd in een ‘ferme handdruk’. Kussen op het podium was al helemaal uit den boze. Zo werd de pastoor mede-auteur van het toneelstuk.
Voor en direct na de oorlog werden twee stukken per jaar opgevoerd. Meestal waren dat serieuze en zware stukken (draken) waarin altijd wel iemand dood ging of waarin op een andere manier wel iets vreselijks gebeurde. Met het verdwijnen van de invloed van de pastoor ging Marvilde Toneel meer en meer over op het luchtige genre en dat is, op een enkele uitzondering na, nooit meer veranderd.
Wat wel veranderde, is de locatie waar werd gespeeld. Behalve op eigen terrein werd in en buiten De Kempen gespeeld in rokerige en naar drank riekende kleine zaaltjes. Het decor bestond daar dan uit een zelf gebouwd gammel podium op schragen van vaak maar twee bij vier meter. Het veel te veel toegestroomde publiek zat in de zaal samengeperst als haringen in een ton, terwijl het toneelgordijn wel, maar het rookgordijn niet kon worden opgetrokken. In deze tijd zou het om veiligheidsredenen onmiddellijk worden ontruimd. Soms speelde het publiek, onder invloed van drank, mee zonder daarvoor te hebben gerepeteerd. Zelfs zó dat men zich wel eens ging bemoeien met de afloop van een ’toneelruzie’.
Tijdens de pauzes werden taarten verloot ter bestrijding van de onkosten. De opbrengst van de taartverloting bracht soms meer op dan er aan entreegelden was binnen gekomen.
Doorzettingsvermogen
De opkomst van de televisie in de jaren vijftig, het moderne verkeer, moderne communicatiemiddelen en het binnenhalen van het beroepstoneel naar Veldhoven sinds de ingebruikname van theater De Schalm, heeft veel invloed gehad op het amateurtoneel. Toen de mensen hun vermaak eenmaal binnenshuis hadden en het beroepstoneel de voorkeur kreeg boven het amateurtoneel, brak er ook voor Marvilde Toneel een moeilijke tijd aan.
Maar de toneelvereniging overleefde alle hypes en is nog steeds springlevend. Het speelt op redelijk hoog niveau toneel, heeft een vaste kern bezoekers en trekt als ‘Het Veldhovens Theater van de Lach’ ook veel bezoekers van ver buiten Veldhoven naar zich toe bij haar jaarlijkse uitvoeringen in Theater De Schalm.
Vriendenkring
Dat een toneelvereniging al meer tachtig jaar bestaat is op zichzelf al een unicum. Dat kan alleen wanneer de vereniging uit een hechte vriendenkring bestaat en de kern wordt gevormd door leden die met hart en ziel aan de vereniging verbonden zijn, zoals bij het Marvilde Toneel het geval is. In de voorbije jaren is een groot aantal leden gehuldigd, omdat ze 25, 40, 50, 60, 70 of zelfs 75 jaar lid waren!
Voor de toekomst hoopt Marvilde Toneel dat Theater De Schalm nog vele jaren het toneel mag zijn van boeiende en hoogstaande voorstellingen.
door: Tiny de Brouwer